پایگاه صالحات- مقام معظم رهبری: همين عزادارى متعارفى كه مردم ميكنند؛ دسته‌جات سينه‌زنى راه مى‌اندازند، عَلَم بلند ميكنند، اظهار محبت ميكنند، شعار مينويسند، ميخوانند، گريه ميكنند؛ اينها ارتباط عاطفى را روزبه‌روز بيشتر ميكند؛ اينها خيلى چيزهاى خوبى است.
حضرت آیت الله العظمی خامنه ای
س 1448: نظر شريف حضرتعالى نسبت به ادامه حركت دستههاى عزادارى در شبهاى محرم تا نصف شب همراه با استفاده از طبل و نى چيست؟
ج: به راه انداختن دستههاى عزادارى براى سيدالشهدا و اصحاب او «عليهم السلام» و شركت در امثال اين مراسم امر بسيار پسنديده ومطلوبى است و از بزرگترين اعمالى است كه انسان را به خداوند نزديك مىكند، ولى بايد از هر عملى كه باعث اذيّت ديگران مىشود و يا فىنفسه از نظر شرعى حرام است، پرهيز كرد.
س 1455: آيا جايز است زنان با حفظ حجاب و پوشيدن لباس خاصى كه بدن آنان را بپوشاند، در دستههاى سينه زنى و زنجير زنى شركت كنند؟
ج: شركت زنان در دستههاى سينه زنى و زنجير زنى شايسته نيست.
اجوبة الاستفتائات
*****
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با جمعی از طلاب و روحانیون – 22 آذر ماه 1388
... اين را هم من در مورد تبليغ در دوران محرّم - كه حالا در پيش هست - عرض بكنم كه بعضى حالا ممكن است بگويند شما ميخواهيد نهضت امام حسين را بيان بكنيد، خيلى خب، برويد بيان كنيد، ديگر روضه‌خوانى و گريه و زارى و اينها چيست؟ برويد بنشينيد بيان كنيد كه حضرت اين كار را كردند، اين كار را كردند، هدفشان هم اين بود. اين، خيلى فكر خطائى است، نگاه غلطى است. اين عاطفه‌ى نسبت به اولياء خدا، اولياء دين، اين پيوند عاطفى، پشتوانه‌ى بسيار ارزشمند پيوند فكرى و پيوند عملى است. بدون اين پشتوانه، خيلى سخت ميشود در اين راه حركت كرد. اين پيوند عاطفى، خيلى مهم است. اينى كه امام راحل (رضوان اللَّه عليه) فرمودند عزادارى به سبك سنتى، اين يك حرف از روى عادت نبود؛ حرف بسيار عميقى است؛ ژرف‌نگرانه است. ببينيد در قرآن نسبت به اولياء الهى سه تعبير وجود دارد:
يك تعبير، تعبير ولايت است؛ «انّما وليّكم اللَّه و رسوله و الّذين امنوا الّذين يقيمون الصّلوة و يؤتون الزّكوة و هم راكعون»؛(8) بحث ولايت. معلوم است كه پيوند، ارتباط، معرفت، اينها داخل در زيرمجموعه‌ى ولايت است.
يك بحث، بحث اطاعت است؛ «اطيعوا اللَّه و اطيعوا الرّسول و اولى الامر منكم»؛(9) اطاعت رسول و اطاعت اولى‌الامر. اين، در عمل است. در ميدان عمل بايد اطاعت كرد، پيروى كرد.
اما يك بحث سومى وجود دارد و آن، بحث مودت است. «قل لا اسئلكم عليه اجرا الّا المودّة فى القربى».اين مودت چيست ديگر؟ ولايتِ اينها را داشته باشيد، اطاعت هم از اينها بكنيد؛ مودت براى چيست؟ اين مودت، پشتوانه است. اگر اين مودت نباشد، همان بلائى بر سر امت اسلامى خواهد آمد كه در دورانهاى اول بر سر يك عده‌اى آمد كه همين مودت را كنار گذاشتند، بتدريج اطاعت و ولايت هم كنار گذاشته شد. بحث مودت خيلى مهم است. اين مودت، با اين ارتباطات عاطفى حاصل ميشود؛ ماجراى مصيبتهاى اينها را گفتن، يك جور ايجاد ارتباط عاطفى است؛ ماجراى مناقب اينها و فضائل اينها را گفتن، يك جور ديگر پيوند عاطفى است.
بنابراين، اين عزادارى‌هائى كه انجام ميگيرد، اين گريه و زارى‌اى كه ميشود، اين تشريح حوادث عاشورا كه ميشود، اينها چيزهاى لازمى است. يك عده از موضع روشنفكرى نيايند بگويند آقا، اينها ديگر لازم نيست. نه، اينها لازم است؛ اينها تا آخر لازم است؛ همين كارهائى كه مردم ميكنند. البته يك شكل‌هاى بدى وجود دارد كه گفته‌ايم؛ مثل قمه زدن كه گفتيم اين ممنوع است، نبايد اين كار انجام بگيرد؛ اين، مايه‌ى دراز شدن زبان دشمنان عليه دوستان اهل‌بيت است. اما همين عزادارى متعارفى كه مردم ميكنند؛ دسته‌جات سينه‌زنى راه مى‌اندازند، عَلَم بلند ميكنند، اظهار محبت ميكنند، شعار مينويسند، ميخوانند، گريه ميكنند؛ اينها ارتباط عاطفى را روزبه‌روز بيشتر ميكند؛ اينها خيلى چيزهاى خوبى است. ...
*****
گزیده هایی از بیانات امام خمینی ره
سخنرانى در جمع گروهى از خطبا و وعاظ در آستانه ماه محرم -29 آبان 1358
... تكليف آقايان است روضه بخوانند. تكليف مردم است دستههاى شكوهمند بيرون بياورند. دستههاى سينه زن شكوهمند. البته از چيزهايى كه بر خلاف [است] مثلًا چه هست، از آنها پرهيز كنند. اما دستهها بيرون بيايند، سينه بزنند. هر كارى كه مىكردند بكنند. اجتماعاتشان را حفظ بكنند. اين اجتماعات است كه ما را نگه داشته. اين هماهنگيها هست كه ما را نگه داشته. گولشان مىزنند اين جوانهاى عزيز صافدل را.
مىآيند توى گوشش مىخوانند، خوب ديگر گريه مىخواهيم چه كنيم؟ گريه مىخواهيم چه كنيم يعنى چه؟ ما تا ابد هم اگر براى سيد الشهدا گريه بكنيم، براى سيد الشهدا نفعى ندارد، براى ما نفع دارد، همين نفع دنيايىاش را شما حساب بكنيد، آخرتىاش جاى خودش، همين نفع دنيايىاش را حساب كنيد و همين جهت روانى مطلب را كه قلوب را چطور به هم متصل مىكند. ما اين سنگر را نبايد از دست بدهيم و كسانى كه كوشش دارند كه اين سنگر را از ما بگيرند، آنهايى كه از ما هستند و مردم صالحى هستند بازى خوردهاند، پشت اينها يك دست مرموز فاسد مفسدى هست كه مىخواهد ملت ما را به تباهى بكشد و ما بايد بيدار باشيم. ملت ما بايد بيدار باشند.
*****
... ما جوانها داديم. كربلا جوانها داده. ما اين را بايد حفظش كنيم. .... شما خيال بكنيد كه گريه است، خير گريه نيست. يك مسأله سياسى، روانى، اجتماعى است. اگر قضيه گريه است تباكيش ديگر چيست؟ تباكى مىخواهد؟ تباكى هم يك چيزى شد؟ اصلًا حضرت سيد الشهدا چه احتياج به گريه دارد؟ ائمه اين قدر اصرار كردند، به اينكه مجمع داشته باشيد. گريه بكنيد. [ندبه] بكنيد. براى اينكه اين حفظ مىكند كيان مذهب ما را. اين دستجاتى كه در ايام عاشورا راه مىافتند خيال نكنند كه ما اين را تبديل كنيم به راهپيمايى. راهپيمايى است خودش. اما راهپيمايى با يك محتواى سياسى. همان طورى كه سابق بود بلكه بالاتر. همان سينه زنى، همان نوحهخوانى، همانها رمز پيروزى ماست. در سرتاسر كشور مجلس روضه باشد. همه روضه بخوانند. و همه گريه بكنند. از اين هماهنگتر چى؟ شما در كجا سراغ داريد كه ملتى اين طور هماهنگ بشود؟ كى اينها را هماهنگ كرده؟ اينها را سيد الشهدا هماهنگ كرده است. در تمام كشورهاى اسلامى، ملتهاى اسلامى در روز عاشورا و تاسوعا و مثلًا بيست و هشتم و ... اين دستجات با آن عظمت- البته جهات غير شرعىاش بايد حساب بشود، بايد جهات شرعى محفوظ بماند- اين دستجات با آن عظمت، با آن محتوا همه جا [راه مىافتند] كى مىتواند يك چنين اجتماعى درست كند؟ در كجاى عالم شما سراغ داريد كه اين مردم اين طور هماهنگ باشند. برى هندوستان همين بساط. برى پاكستان همين بساط. برى اندونزى همين بساط. برى عراق همين بساط. برى افغانستان. هر جا برى همين بساط. كى اينها را هماهنگ كرده؟ اين هماهنگى را از دست ندهيد. اين جوانها را اغفال مىكنند.
صحيفه امام، ج11، ص: 98
*****
سخنرانى در جمع وعاظ تهران و ... - 4 آبان 1360
... ما بايد حافظ اين سنتهاى اسلامى، حافظ اين دستجات مبارك اسلامى كه در عاشورا، در محرّم و صفر، در مواقع مقتضى به راه مىافتند، [باشيم؛] تأكيد كنيم كه بيشتر دنبالش باشند. محرّم و صفر است كه اسلام را نگه داشته است. فداكارى سيد الشهدا- سلام اللَّه عليه- است كه اسلام را براى ما زنده نگه داشته است؛ زنده نگه داشتن عاشورا با همان وضع سنتى خودش از طرف روحانيون، از طرف خطبا، با همان وضع سابق و از طرف تودههاى مردم با همان ترتيب سابق كه دستجات معظم و منظم، دستجات عزادارى به عنوان عزادارى راه مىافتاد. بايد بدانيد كه اگر بخواهيد نهضت شما محفوظ بماند، بايد اين سنتها را حفظ كنيد. البته اگر يك چيزهاى ناروايى بوده است سابق و دست اشخاص بىاطلاع از مسائل اسلام بوده، آنها بايد يك قدرى تصفيه بشود، لكن عزادارى به همان قوّت خودش بايد باقى بماند و گويندگان پس از اينكه مسائل روز را گفتند، روضه را همان طور كه سابق مىخواندند و مرثيه را همان طور كه سابق مىخواندند، بخوانند و مردم را مهيا كنند براى فداكارى.
اين خون سيد الشهداست كه خونهاى همه ملتهاى اسلامى را به جوش مىآورد و اين دسته‌جات عزيز عاشوراست كه مردم را به هيجان مىآورد و براى اسلام و براى حفظ مقاصد اسلامى مهيا مىكند. در اين امر، سستى نبايد كرد. البته بايد مسائل روز گفته بشود.
صحيفه امام، ج15، ص: 331
*****
سخنرانى در جمع وعّاظ تهران - 17 تير 1358
... روضه سيد الشهدا براى حفظ مكتب سيد الشهدا است. آن كسانى كه مىگويند روضه سيد الشهدا را نخوانيد اصلًا نمىفهمند مكتب سيد الشهدا چه بوده و نمىدانند يعنى چه؛ نمىدانند اين گريهها و اين روضهها حفظ كرده اين مكتب را. الآن هزار و چهار صد سال است كه با اين منبرها و با اين روضهها و با اين مصيبتها و با اين سينهزنيها ما را حفظ كردهاند؛ تا حالا آوردهاند اسلام را. اين عده از جوانهايى كه اين طور نيستند كه سوء نيت داشته باشند خيال مىكنند حالا بايد ما حرف روز بزنيم! حرف سيد الشهدا حرف روز است، هميشه حرف روز است، هميشه حرف روز را سيد الشهدا آورده است دست ماها داده و سيد الشهدا را اين گريهها حفظ كرده است و مكتبش را، اين مصيبتها و داد و قالها حفظ كرده؛ اين سينهزنيها و اين دستجات، و عرض مىكنم اينها حفظ كرده. اگر فقط مقدّسى بود و توى اتاق و توى خانه مىنشست براى خودش و هى زيارت عاشورا مىخواند و تسبيح مىگرداند، نمانده بود چيزى، هياهو مىخواهد.
هر مكتبى هياهو مىخواهد، بايد پايش سينه بزنند، هر مكتبى تا پايش سينه زن نباشد، تا پايش گريه كن نباشد، تا پايش توى سر و سينه زدن نباشد، حفظ نمىشود. اينها اشتباه مىكنند، بچهاند اينها! نمىدانند كه اين نقش روحانيت و نقش اهل منبر چى هست در اسلام، خودتان هم شايد خيلى ندانيد! اين نقش يك نقشى است كه اسلام را هميشه زنده نگه داشته، آن گُلى است كه هى آب به آن مىدهند زنده نگه داشته، اين گريهها زنده نگه داشته مكتب سيد الشهدا را؛ اين ذكر مصيبتها زنده نگه داشته مكتب سيد الشهدا را.
صحيفه امام، ج8، ص: 527
*****
سخنرانى در جمع ائمه جماعات و وعاظ تهران و قم - 31 خرداد 1361
... شما گمان نكنيد كه اگر اين مجالس عزا نبود و اگر اين دستجات سينه زنى و نوحهسرايى نبود، 15 خرداد پيش مىآمد. هيچ قدرتى نمىتوانست 15 خرداد را آن طور كند، مگر قدرت خون سيد الشهدا. و هيچ قدرتى نمىتواند اين ملتى كه از همه جوانب به او هجوم شده است و از همه قدرتهاى بزرگ براى او توطئه چيدهاند، اين توطئهها را خنثى كند، الّا همين مجالس عزا. در اين مجالس عزا و سوگوارى و نوحهسرايى براى سيد مظلومان و اظهار مظلوميت؛ يك كسى كه براى خدا و براى رضاى او جان خودش و دوستان و اولاد خودش را فدا كرده است، اين طور ساخته جوانانى را كه مىروند در جبههها و شهادت را مىخواهند و افتخار به شهادت مىكنند و اگر شهادت نصيبشان نشود متأثر مىشوند و آن طور مادران را مىسازد كه جوانهاى خودشان را از دست مىدهند و باز مىگويند باز هم يكى دو تا داريم. اين مجالس عزاى سيد الشهداست و مجالس دعا و دعاى كميل و ساير ادعيه است كه مىسازد اين جمعيت را اين طور، و اساس را اسلام از اول بنا كرده است به طورى كه با همين ايده و با همين برنامه به پيش برود. و چنانچه، واقعاً بفهمند و بفهمانند كه مسأله چه هست و اين عزادارى براى چه هست و اين گريه براى چه اين قدر ارج پيدا كرده و اجر پيش خدا دارد، آن وقت ما را «ملت گريه» نمىگويند، ما را «ملت حماسه» مىخوانند. اگر بفهمند آنها كه حضرت سجاد- سلام اللَّه عليه- كه همه چيزش را در كربلا از دست داد و در يك حكومتى بود كه قدرت بر همه چيز داشت، اين ادعيهاى كه از او باقى مانده است، چه كرده است و چطور مىتواند تجهيز بكند، به ما نمىگفتند كه ادعيه براى چيست؟ اگر روشنفكران ما فهميده باشند كه اين مجالس و اين دعاها و اين ذكرها و اين مجالس مصيبت جنبه سياسى و اجتماعىاش چيست، نمىگويند كه براى چه اين كار را بكنيم. تمام روشنفكرها و تمام غربزدهها و تمام قدرتمندها اگر جمع بشوند، نمىتوانند يك 15 خرداد را ايجاد كنند. آنچه اين قدرت را دارد آن است كه در تحت لواى او همه مجتمعند.
صحيفه امام، ج16، ص: 347
*****
آیت الله مکارم شیرازی
نحوه برگزاری مطلوب عزاداری
نظر مبارک را در رابطه با کیفیّت مطلوب نحوه برگزارى عزادارى سالار شهیدان(علیه السلام) بیان فرمایید؟
بهترین شیوه عزادارى، تشکیل مجالس با شکوه و ذکر اهداف مقدّس امام حسین(علیه السلام) و تاریخچه کربلا و تحلیل فرازهاى آن و مراسم سوگوارى، و همچنین تشکیل دسته جات عزادارى با شکوه، توأم با شعارهاى بیدار کننده و سازنده و پخش جزوه ها و پوسترهاى حساب شده و پرمحتوا و استفاده از پلاکاردها یا شعارهاى جالب و جذاب و روشن کننده اهداف عزادارى حضرت سیّدالشهدا(علیه السلام) و مانند آن است.
*****
بخشی از پیام مرحوم آیت الله فاضل لنکرانی:
... اينك بر شيعيان و پيروان اهل بيت(عليهم السلام) است كه دوشنبه روز سوّم جمادى الثانية را كه برحسب روايت صحيحه مصادف با شهادت آن حضرت است و دولت جمهورى اسلامى ايران آن را تعطيل رسمى اعلام كرده هر چه با شكوهتر عزادارى نمايند و مجالس و محافل آن حضرت را كمّاً و كيفاً رونق بخشيده و با دستجات عزادار در كوچه ها و خيابانها ظاهر شوند تا فى الجمله حق آن شهيده را ادا كرده باشيم. پيدا است كه بى تفاوتى در اين رابطه آثار منفى نگران كننده در پيش خواهد داشت. والسلام على جميع عباد الله الصالحين.
محمّد فاضل لنكرانى
18/5/1381
*****
مرحوم آيت الله نائيني درباره مسائل عزاداري سيدالشهدا فتواي معروفي دارد كه پس از او مراجع عالي قدر بسياري آن فتوا را تاييد كرده اند. بخشي از متن اين فتواي تاريخي را نقل مي كنيم:
اول: بدیهی است که بیرون آوردن هیئت ها و دسته جات عزا در دهه عاشورا و مانند آن در کوچه ها و خیابانها بدون هیچگونه شبهه ای جایز است و رجحان دارد و از آشکارترین مصادیق عزای سالار شهیدان و مظلوم کربلاست و نیکوترین وسیله ای است برای تبلیغ هدف عالی حسین بن علی علیه السلام ( ترویج قرآن و دین مبین اسلام ) برای هر دور و نزدیک لکن باید این شعار بزرگ از هر گونه محرمات مانند آواز خوانی و استعمال الآت لهو و لعب و نزاع و کشمکش برای جلو رفتن و عقب رفتن یکدیگر و نزاع بین اهل دو محله و دو هیئت خالی باشد و چنانچه گاهی چنین محرماتی در بعضی از هیئات عزا واقع شود حرمت آنها به عزاداری امام حسین سرایت نمی کند مانند نگاه کردن نمازگزار در حال نماز به زن اجنبی که اگر کسی در حال نماز به زن اجنبی نظر عمدی کند حرام مرتکب شده ولی نمازش صحیح است ...
5 ربیع الاول 1345 ه ق - حرره الاحقر محمد حسين الغروي النييني